|
روانکاری:
مجموعه عملیاتی که اثرات اصطکاک و سایش ناشی از تماس سطوح را به حداقل می رساند روانکاری نامیده می شود.
روانکارها:
عناصر یا موادی که در شرایط مختلف کاری مابین سطوح متحرک قرار گرفته و ضمن پیشگیری از تماس مستقیم موجب کاهش اصطکاک و سهولت حرکت سطوح نسبت به یکدیگر می گردند را روانکار می گویند. علاوه بر مورد فوق امروزه یک روانکار باید دارای خصوصیات زیر نیز باشد:
- قابلیت جذب و انتقال حرارت را داشته باشد.
- غیرخورنده و از نظر شیمیایی خنثی باشد.
- عامل حفاظت شیمیایی و فیزیکی سطوح فلزی باشد.
- پایدار و مقاوم در شرایط حرارت، فشار و سرعت مشخص باشد.
روانکارها را می توان براساس حالت فیزیکی آنها در درجه حرارت محیط به دسته های گاز، مایع، نیمه جامد و جامد طبقه بندی کرد.
روانکارهای گازی:
مثل هوا یا انواع بخارات که با سرعت های زیاد و بار کم عمدتاً در صنایع هسته ای و فضایی مورد استفاده قرار می گیرند.
روانکارهای مایع:
شامل انواع روغن های معدنی، گیاهی، حیوانی و سنتزی به همراه افزودنی های مناسب جهت استفاده در محدوده بسیار وسیعی از کاربردهای صنعتی، خانگی و ... می باشند. گازهای مایع شده تحت فشار نیز در این دسته قرار می گیرند.
روانکارهای نیمه جامد:
شامل انواع گریس ها از حالت نیمه مایع تا نیمه جامد بوده و مطابق درجه بندی NLGI بر حسب میزان شلی یا سفتی در دسته های زیر قرار می گیرند:
|
درجه بندی NLGI
|
میزان نفوذ پذیری
(0.1 mm)
|
ساختار
|
کاربرد عمومی
|
نحوه کاربرد
|
|
000
00
0
|
445 – 475
400 – 430
355 – 385
|
سیال
تقریباً سیال
کاملاً نرم
|
عموماً برای روانکاری دنده ها بکار میروند
|
توسط سیستم توزیع و پمپاژ مرکزی گریس
|
|
1
2
3
|
310 – 340
265 – 295
220 – 250
|
بسیار نرم
نرم
نیمه سفت
|
عموماً برای روانکاری انواع برینگ ها بکار میروند
|
توسط سیستم پمپاژ مرکزی یا تلمبه گریس (برای نمره 3)
|
|
4
5
6
|
175 – 205
130 – 160
85 – 115
|
سفت
بسیار سفت
کاملاً سفت
|
عموماً برای آب بندی و یا بعنوان مانع در سیستمهای آب بندی ماز بکار میروند
|
توسط تلمبه گریس یا مستقیماً بصورت دستی
|
روانکارهای جامد:
روانکارهای جامد یا خشک مواد جامدی هستند که می توانند اصطکاک بین دو سطح درگیر را بدون نیاز به حضور یک سیال حامل کاهش داده و عمل روانکاری را انجام دهند. این روانکارها شامل جامدات مولکولی، واندروالسی، کووالانسی و فلزات و کانی ها نظیر گرافیت، سولفور مولیبدن، برم نیتریت، پودر مس، تالک و ... بوده و بعضاً قادرند حتی در دماهای بسیار بالا تا 1100 C° (مانند سولفور مولیبدن) نیز عمل روانکاری را انجام دهند. از روانکارهای جامد می توان برای بهبود کارایی و تقویت خواص روانکارهای نیمه جامد (گریس) نیز استفاده کرد.
انواع روانکاری:
روانکاری را می توان بر حسب کیفیت به انواع روانکاری لایه ضخیم، لایه نازک، روانکاری حدی، روانکاری خشک و روانکاری غلطان دسته بندی کرد.
روانکاری لایه ضخیم:
روانکار با تشکیل فیلم ضخیم سیال از تماس کامل سطوح متحرک جلوگیری می کند. این نوع روانکاری به دو شکل هیدرودینامیک و هیدرواستاتیک انجام می پذیرد. در حالت هیدرودینامیک در اثر فشردگی مقدار ثابتی از روغن مابین سطوح متحرک از حجم روغن کاسته شده و متناسب با ازدیاد فشار ویسکوزیته آن افزایش می یابد و فیلم هیدرودینامیک حاصل، از تماس سطوح متحرک جلوگیری به عمل می آورد. در شرایط بحرانی در اثر تغییر حالت فیزیکی سطوح این فیلم به فیلم هیدرودینامیک ارتجاعی تبدیل شده و در این حالت نیز از تماس سطوح و ایجاد اصطکاک جلوگیری می نماید.
در حالت هیدرواستاتیک کل حجم روغن روانکار تحت فشار معین که از خارج اعمال می گردد قرار گرفته و نهایتاً روغن روانکار تا حد فشار اعمال شده فیلم پایداری را دارا خواهد بود که از تماس سطوح جلوگیری به عمل می آورد.
روانکاری لایه نازک:
اگر پوشش روغن روانکار روی سطح روانکاری شده جریان یکنواختی نداشته باشد فیلم هیدرودینامیک موضعی حاصل می گردد و گاهاً نقاطی از سطوح در اثر فشار زیاد و دور کم با هم تماس داشته و ایجاد اصطکاک و سایش می نمایند.
روانکاری حدی:
چنانچه روغن انتخابی مناسب نبوده (از نظر ویسکوزیته ضعیف باشد) و سطوح هم توانایی ایجاد محیط همگرا را نداشته باشند در مرحله اول فیلم نازک تشکیل و سپس به فیلم حدی بسیار نحیف تبدیل می گردد، نهایتاً تماس کامل سطوح با هم اجتناب ناپذیر خواهد بود (ضخامت فیلم حدی در حد مولکولی است).
روانکاری خشک:
این حالت در مواقعی که سطح تماس زیاد باشد و با استفاده از روانکارهای جامد انجام می پذیرد، مانند کف گردها و کشویی ها که در آنها فیلم حاصله از سایش سطوح جلوگیری می کند.
روانکاری غلتان:
این روانکاری در مواقعی که غلطک یا ساچمه عامل انتقال نیرو است حاصل میگردد که نهایتاً لایه نازک به لایه حدی تبدیل شده و به علت شکل خاص فیزیکی (ساچمه و رینگ) تغییرات الاستیکی فلز در ساختمان سطح آن به همراه روانکار موجب ایجاد فیلم الاستو هیدرو دینامیک می نماید.
با توجه به تعاریف فوق بهترین و کارآمدترین نوع روانکاری، روانکاری لایه ضخیم هیدرودینامیک و سپس روانکاری غلتان الاستو هیدرودینامیک گریس ها می باشند که با صرف نظر از اشکال هندسی دستگاه روانکاری شده امکان تشکیل فیلم های فوق را تقریباً در هر شرایطی دارند و این یکی از مزایای مهم گریس ها در مقایسه با روغن ها می باشد.
|